Seyfi CENGİZ
Okurun Seyit Ali Belhi adına aşina olmadığını, “O da kim?” diye soracağını tahmin ediyorum.
The Darwishes or Oriental Spiritualism adlı kitabında John P. Brown oniki posttan aşçı postunun bir Bektaşi halifesinin adıyla “Said Alee Balkhee” olarak adlandırıldığını kayd ediyor.
Burdaki “Said” yazımının doğrusu “Sayyid” (Seyit) olmalı.Brown’un verdiği isim “Seyit Ali Belhi”dir. Seyit Ali Belhi, Türkçe literatürde “Seyit Ali Sultan” olarak tanıdığımız isimdir.“Aşçı Baba”, Seyit Ali Sultan’dır. Fakat Türkçe kaynaklarda “Belhi” nisbesi görünmez bir el tarafından karartılmıştır.
Çünkü gerçeğin kapısını kimi zaman bu gibi ayrıntılar aralar. Bazı kaynaklara göre Hacı Bektaş’tan sonra yerine Seyit Ali Sultan geçmiştir. Yani Seyit Ali Sultan (Seyit Ali Belhi) çok önemli bir isim.
Bir de Hacı Bektaş Vilayetnamesi’nde Hacı Bektaş’ın önde gelen halifelerinden biri, hatta “en ulu halifesi” olarak tanıtılan Seyit Cemal var. Jacob, bu Seyit Cemal Sultan’ın Seyit Ali Belhi (Seyit Ali Sultan) ile bir ve aynı kişi olabileceğini söylüyor. (Aktaran, John P. Brown, a.g.e.)Bu bağlantıyı önemsiyorum. Fakat Elazığ’ın Karakoçan ilçesinin Delikan köyündeki Cemal Abdal Ocağı’na ilişkin söylencelerden ve Berhican sözcüğünün etimolojisinden hareketle bir ek yapmam gerekir.
Bu söylencelerde Cemal Abdal ve Şeyh Delil Berhican kardeş, hatta bir ve aynı kişi olarak tanıtılırlar. Bu gelenek doğru ise, Seyit Ali Sultan’ın Şeyh Delil Berhican ile bir ve aynı kişi olması da ihtimal dahilindedir.
Berhican nisbesinin Belh kökünden türetildiğini düşündüğüm için de bu olasılığı ciddiye alıyorum.Belh, eski Horasan’a dahil ünlü bir Afganistan kentidir.
Bu kentin adı çeşitli dillerde Balkh, Bactra/Bactria, Balhika vb gibi şekillere girmiştir. Berhican nisbesindeki kök sözcüğün Belh olduğunu düşünüyorum.
