TOPLUMSAL SOSYOLOJİNİN GEÇMİŞİ VE GÜNÜMÜZDEKİ GELİŞİMİ.
Kısaca Özet
Erdoğan ATEŞİN 
Toplumsal sosyoloji, insanların toplumsal yapılarını ekonomiik, sosyal, siyasal ve kültürel ilişkilerini ve davranışlarını inceleyen bir disiplindir. Bu alandaki gelişim, tarih boyunca çeşitli düşünürlerin katkılarıyla şekillenerek gelişmiştir.
19. Yüzyıl ve Klasik Sosyoloji
Toplumsal sosyoloji, 19. yüzyılın ortalarında Fransız düşünür Auguste Comte, Alman filozof Karl Marx ve İngiliz sosyolog Emile Durkheim gibi önemli düşünürlerin çalışmalarıyla ortaya çıktı ve bugünkü aşamasına geldi. Comte, toplumsal düzenin bilimsel bir şekilde incelenmesi gerektiğini savunarak sosyolojinin temellerini attı. Marx, sınıf mücadelesi ve kapitalizmin eleştirisiyle toplumsal dinamikleri ekonomik ve sosyal olarak analiz etti. Durkheim ise toplumlar arası ilişkilerin bağlantılarını, toplumsal bağın önemini araştırarak suç, din ve işbölümü gibi konularda çalışmalar yaptı.
20. Yüzyıl: Çeşitlenme ve Modernleşme
20. yüzyıl, toplumsal sosyolojide çeşitlenmenin ve yeni yaklaşımların ortaya çıkmasının dönemiydi. Max Weber, bürokrasi, rasyonellik ve sosyal eylem teorisi gibi konularda sosyolojik alana farklı katkılarda bulundu. Sembolik etkileşimcilik ve etnometodoloji gibi mikro düzeyde odaklanan yaklaşımlar da bu dönemde gelişti.
Günümüzdeki Gelişim: Küreselleşme ve Teknoloji
Günümüz toplumsal sosyolojisi, küreselleşme, dijitalleşme ve çeşitlenen toplumsal dinamiklerle başa çıkma ihtiyacıyla karşı karşıyadır. Küresel bağlantılar, göç, çevresel sorunlar ve dijital iletişim, sosyologları yeni araştırma konularıyla meşgul ediyor. Ayrıca, kimlik, cinsiyet, etnisite gibi konular üzerine odaklanan postmodern ve feminist yaklaşımlar da giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Devrimci Marksistlerin günümüzde özellikle bu alanlar üzerinde yoğunlaşmaları gerekmektedir…
Tarih-Materyalizm ve Sınıf Mücadelesi:
Marx tarihe, tarihsel materyalist bir perspektifle yaklaşmıştır. Marx, bu çıkışıyla toplumun evrimini ekonomik yapıların belirlediğini savundu. Ona göre, toplumlar, üretim araçlarına (fabrikalar, tarım arazileri gibi) erişim ve bu araçlar üzerindeki kontrol temelinde sınıflara ayrılır. Bu sınıflar arasındaki çatışma, tarih boyunca devam eden bir dinamiktir. Mark, Tarihin lokomotif gücü sınıf mücadeleleridir der.
Kapitalizmin Eleştirisi
Marx, kapitalizmin bütüncül eleştirisini yapan, yaşadığı sürecin temel eleştirisini yapan, Kapitalist sistemde emekçilerin (proletaryanın) ürettikleri değerin bir kısmını alamadığını ve bu ödenmemiş emeğe burjuvazinin el koyduğunu açıktan analiz ederek teorileştirdi. Marx, kapitalizmin içsel çelişkileri, işçi sınıfının bilinçlenmesini ve devrimi tetikleyeceğini ve bu sürecin giderek herkesin yeteneği kadar üreteceği, ihtiyacı kadar tükeneceği bir toplumsal düzene evrileceğini ön görüyordu.
Emek ve Değer Teorisi
Marx’ın emek teorisi, değerin emek miktarına dayandığını savunur. Marx’a göre, emekçilerin ürettiği değer, sermaye sahipleri tarafından sömürülerek kar elde edilir ve bu süreç sermaye birikimine ve sınıfsal eşitsizliğe yol açar.
Toplumsal Değişim ve Devrim
Marx, kapitalizmin içsel çatışmalarının sonunda proletaryanın bir devrimle iktidarı ele geçirip sınıfsız bir toplumun kurulacağını öngördü. Bu devrim, kapitalist üretim ilişkilerinin ortadan kaldırılması ve emeğin adil bir şekilde paylaşılması anlamına geliyordu.
Marx’ın bu teorileri, toplumsal sınıflar arasındaki çatışmayı vurgulayarak toplumun yapısal dinamiklerini anlamak ve değişimi öngörmek açısından önemli bir temel oluşturur. Ancak, eleştiriler de almıştır ve uygulamada yaşanan bazı sorunlarla ilişkilendirilmiştir.
Sonuç olarak, toplumsal sosyolojinin geçmişi zengin ve çeşitli bir mirasa sahiptir ve günümüzdeki gelişim, hızla değişen dünya koşullarıyla başa çıkma çabalarını yansıtmaktadır. Bu disiplin, insan topluluklarının evrimini anlamak ve toplumsal sorunlara çözümler bulmak adına sürekli olarak evrim geçirmektedir.
Erdoğan ATEŞİN
18.11.2023
