Rus-Ukrayna savaşının nedenleri ve son durum

Ahmet Hulusi KIRIM

Rusya’nın 22 Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgali üzerine çıkan vekalet savaşı 3.senesinde. Rusya,
2014 senesinde Kırım’ı kendisine bağladıktan sonra, Rus asıllıların yaşadığı Dinyeper nehrinin doğu tarafında bazı bölgeleri de işgal etti. Savaşın geldiği aşamada kısmi bir durgunluk hüküm sürse de Ukrayna’nın kış taarruzunun başarısızlıkla sonuçlanmasından sonra, saldırgan yıpratma savaşı taktiği izleyen Rusya’nın tekrar harekete geçmesi kuvvetli olasılık.

1991 senesinde Sovyetler Birliğinin dağılması sonucu bağımsızlığını kazanan Ukrayna, birçok
açıdan Rusya ve Batı ülkeleri arasında hegemonya çekişmesine sahne olmuş coğrafi olarak büyük bir fay hattında bulunuyor. Dinyeper nehrinin doğusu ve batısı bu bölünmüşlüğü aynı zamanda simgeliyor. Dinyeper nehrinin doğusu etnik açıdan Rus, dini açıdan Ortodoks kilisesinin etkisi altındayken, batı tarafında dinsel açıdan Katolik ve Ukrayna etnik kimliğinin hakimiyeti bulunmaktadır.

İşgalin ve savaşın nedenleri ile olası sonuçlarını analiz etmeye, Ukrayna’nın Jeopolitik önemini ve Yeni Avrasyacı Rus Jeopolitiğini kısaca açıklayarak başlamak gerekiyor.

Ukrayna 43,79 milyon nüfusuyla (şu anki nüfusu 33,19 milyon ) Avrupa ve Rusya arasında önemli bir tampon ülkedir. Nüfusunun yüzde 77,8’ini Ukraynalılar, yüzde 17.3’ünü Ruslar ve yüzde 0.5’ini Kırım Tatarları oluşturur. Avrasya satranç tahtasında önemli bir alan olan Ukrayna, ABD’nin Rusya’yı çevreleme ve Kafkasya, Hazar, Orta Asya enerji kaynaklarına ulaşmasında jeopolitik mihverdir. Ukrayna’nın emperyalist sisteme entegrasyonu halinde, ABD elebaşılığındaki emperyalizm Hazar enerji bölgesine 1000 kilometre daha yaklaşmış olacak, Karadeniz’de Doğu-Batı ekseninde en süratli ve ucuz enerji akışı sağlanacak, Rusya Karadeniz’de Soçi ile Novorisisk arasındaki dar bir kıyı şeridine hapsedilerek tecrit edilip doğrudan tehdit edilebilecektir. Brezezinski’ye göre Ukrayna’nın koparılması halinde Rusya’nın Avrasya’yı kontrol eden küresel güç olması oldukça zorlaşacaktır.

Şu anda Batılı ülkelerin Moskova’ya karşı geliştirdiği husumet Washington tarafından beslenmiş olup, iki temel amaç taşımaktadır: Rusya’nın rakip bir güç olarak yükselmesini kontrol altında tutmak ve Avrupalı müttefiklerin kendisine karşı bileşeceği bir düşman yaratmak. Bu ikincisi onların ABD’ye tabi olmasını sağlayacaktır. Zira Avrupa, koruma ve silahlar için ABD’ye bel bağlamaktadır. ABD’nin baş jeopolitik stratejisi, Rusya ve diğer Avrupa ülkeleri arasında bir ittifak meydana gelmesini engellemektir. Friedman’ın söylediği gibi, böyle bir koalisyon kontrol altında tutulması çok zor olacak bir güç merkezi meydana getirecektir. Bir Rusya-Avrupa güçbirliği, ABD’yi tehdit edecek kapasitelere sahip bir süper güç anlamına gelecektir.Bu durum,Beyaz Saray’ın neden Ukrayna’yı Avrupa ve Rusyaarasında bir çatışmayı provoke etmek için kullandığını izah edebilir.

Ukrayna Rusya açısından en az Kafkasya kadar önemli ve vazgeçilmez bir ülkedir. Çar
1.Nikola’dan itibaren Kremlin Ukrayna’yı arka bahçesi olarak görüyor. Ukrayna’nın NATO üyeliğinin gerçekleşmesi halinde Rusya, İsveç ve Finlandiya’nın da NATO üyeliği sonrası Baltık’dan başlayan kuzey-güney kuşatılmasında iyice çevrelenmiş olacaktır. Kırım’daki Rus donanmasını barındıran liman da Rusya için stratejik üs konumunda olup Moskova’ya Ukrayna’nın deniz üzerinden yapılacak hertürlü faaliyetini kontrol etme olanağı sağlamaktadır. Kırım’daki askeri üsler Rusya’nın eline Karadeniz bölgesi boyunca gelişmeleri kontrol etmesini sağlayacak stratejik araçlar veriyor. Rusya, zengin kaynaklara sahip ve Karadeniz’e çıkışı olan Ukrayna üzerinde hakimiyet sağlaması halinde Avrupa’dan Asya’ya uzanan yeni bir süper güç olma şansını yeniden yakalayabilecektir.

Yeni Avrasyacı Rus jeopolitiğine göre, şu anki sınırları ve egemen devlet statüsü ile Ukrayna’nın varlığı, Rusya’nın jeopolitik güvenliğine vurulan, topraklarına müdahale ile eşdeğer görülebilecek telafisi mümkün olmayan bir darbedir. Burası, Rus jeopolitik mekanının batı kuşağında en kırılgan noktasıdır. Üniter Ukrayna’nın daha fazla yaşamasına izin verilemez. Bu ülke, jeopolitik ve etnik- kültürel gerçekliklerin çeşitliliğine uygun surette birkaç kuşağa bölünmelidir. Ukrayna meselesi çözülmeden Rusya’nın kıtasal jeopolitiğinden bahsetmenin hiçbir anlamı yoktur. Ukrayna’nın bağımsız mevcudiyeti “tampon kordonu” olarak bir mana ifade eder. Çünkü çelişkili jeopolitik eğilim unsurları bu ülkenin ne Doğu ne de Batı bloğu ile birleşmesine izin vermektedir. Tüm bunlarUkrayna’yı sözde var olmaya ve ABD’nin Avrupa’daki stratejisine politik açıdan hizmet etmeyemahkum etmektedir. Batı jeopolitiği ve bu jeopolitiğin merkezi olan Ukrayna meselesi, Moskova’nın acil önleyici önlemler almasını gerektirmektedir. Zira Batının Rusya’ya her an stratejik bir darbeindirmesi söz konusudur.

İşgal, ilhaka giden süreç ve muhtemel son 

2004 ve 2010 senelerinde Ukrayna’da yapılan başkanlık seçimlerini kazanan, Rusya ile
yakınlaşmayı savunan Viktor Yanukoviç, 2005’de ABD’nin “Turuncu Devrimi” ile, 22 Şubat 2014’de CİA operasyonu ile görevden alındı. Ukrayna’nın NATO’ya girişine karşı çıktığı ve Rusya’nın Karadeniz filosunun Sivastopol’de kalış süresini uzattığı için CİA darbesi ile görevden alındıktan sonra iş başına getirilen Batı’nın uşakları Yusçenko-Timeşenko ikilisi Moskova’yı kışkırtmak için her fırsattan yararlandı. Rusya’nın hegemonyasını sorgulayıp gerginlik konularını gündemde tuttular. Bu konulardan en önemlisi Ukrayna’nın NATO’ya katılma iradesiydi. Emperyalist sisteme eklemlenmek adına NATO’ya dahil olmak, Rusya’nın Sivastopol’de konuşlanmış Karadeniz filosunun Kırım’daki varlığını 2017’de sona erdirmek gibi birçok siyasal girişimleri oldu. Rusya’yı Çin’den soyutlamak, ekonomik olarak çökertmek isteyen ABD’de mevcut yönetimi kışkırttı, cesaretlendirdi. Başlangıçta tepki vermeyen Rusya, tutumunu gün geçtikçe sertleştirdi. Rusya, Yanukoviç’in görevden alınmasından sonra harekete geçti. 16 Mart 2014 referandumu ile Kırım Rusya federasyonunakatıldı.7 Mayıs 2014’de Donbass savaşında Donets ve Lugansk Ukrayna’dan ayrılarak bağımsız Halk Cumhuriyeti oldu.

Ukrayna, Rusya için Batı ile arasındaki tampon bölgedir. Ukrayna’nın NATO’ya dahil olması
halinde NATO ile sınırdaş olacak olan Rusya, kıtasal güvenliğini tehdit altında görüyor. İsveç ve
Finlandiya’nın da NATO üyeliğinin gündeme gelmesi üzerine, jeopolitik güvenliğini tehlikede gören Rusya,22 Şubat 2022’de “Ukrayna’nın askerden ve Nazizm’den arındırılması” kod adlı özel bir askeri operasyon başlattı. Her ne kadar Rusya’nın Ukrayna’nın tamamını işgal etmesi ihtimaller içinde olmasa da, aynı zamanda Rusya’nın Donbass ve Karson’u tamamen ele geçirmesinden sonra durması da pek olası görünmüyor. Muhtemelen Transdinyester’e bağlantıyla Ukrayna’yı Karadeniz’den kesmeyi sağlamak için Odessa’ya kadar uzanacak ve bu süreçte Donbas’a bu bölgeden daha fazla saldırı yapılmasını önlemek adına Karkov’u ele geçirerek büyük bir darbe vuracaktır.

Moskova, Ukrayna’nın coğrafi konumu, nüfusunun kırılgan yapısı ve ekonomik zafiyetlerinden faydalanarak şimdilik başarılı olsa da, büyük güçler arasındaki “İt dalaşı”nın henüz başladığı 21 yüzyılda sonucun ne olup olmayacağını tahmin etmek pek mümkün değil. Gelişmelere bağlı olarak Ukrayna diye bir ülke var olmayabilir. Batı bölgelerinde hak iddia eden çevre ülkeler tarafından nüfuslarıyla birlikte birleştirilmesi de ihtimal dahilindedir.

Dünyada savaş akımının esas olduğu günümüzde, Rus-Ukrayna savaşı haddizatında diğer
coğrafyalarda da devam etmekte olan savaşlar gibi bir vekalet savaşıdır ve ileriki süreçlerde de başka yörelerde devam edecektir. ABD elebaşılığındaki emperyalizmin amacı, ÇİN ile yaklaşmakta olan 3.paylaşım savaşına hazırlanırken, Ukrayna halkını kırdırma pahasına Çin’in stratejik ortağı Rusya’yı Ukrayna savaşı ile ekonomik, askeri, siyasi olarak çökertip tarafsızlaştırmaktır.

1.04.2024