Emek Üretkenliği Ve Sosyalist İnşaya ilişkin Olarak Komünist Subbotnikler Ve Stahanov Hareketine Dair
” Mevcut nüfusun hünerinin sınırı, her daim toplu üretimin ön koşulu, yani, zenginliği anaakümülasyonudur.”K.Marks- Artı-Değer Üzerine Teoriler, Cilt: 3 4. Baskı 1936, S. 229Sovyet deneyiminde, çalışmanın örgütlenmesinde emek üretkenliğini artırmanın biçimleri, bizzatpratik süreçlere ilişkin önemli deneyimler üretmiştir. Atılım tugayları ilk kez Donez Havszası’ndaki kömürmadenlerinde ortaya çıkmıştır.Bir sosyalist inşa süreci için emek üretkenliğini sürekli artırmak önemlidir.Emek üretkenliğindeki her artış birim zamanda üretilen kullanım değeri miktarını artırarak sosyalisttoplumun refahını geliştirir.
Komünist toplumda ”herkese ihtiyacı kadar” şiarının gerçekleşmesi emeküretkenliğindeki muaazzam bir artışa karşılık gelir.Lenin, yeni toplumsal düzenin ekonomik temeli ve onun hayatta kalabilme yeteneğinin teminatını işçisınıfının ” kapitalizmle karşılaştırıldığında, işin toplumsal örgütlenmesinin daha yüksek bir modelindetemsil edilmesidir ve gerçekleşmesidir. Sorunun özü budur.” olarak göstermektedir.
Lenin, Eserler, Cilt:24, S.336
Subotnik, Rusça’dacumartesi anlamına gelen “subota”dan türetilmiş, “karşılıksızçalışma, kentlerde işçilerin her işçiden talep edilenden fazlayaptıkları çalışma” olarak tanımlanıyor (Lenin, 1996b: 488).Komünist Parti’nin hücrelerinin inisiyatifi ile yıkıma karşı mücadele için ve ülke savunmasınındesteklenmesi için yeni birçalışma yöntemi olarak 1919 yılında uygulanmaya başlandı.Cumartesileri bir defada altı saat ücretsiz gönüllü çalışmayı hedefleyen subotniklerin sayısı hızla artmayabaşladı. 10 Mayıs1919’da 270 olan subotnik sayısı, Ağustos’ta 4 bin151’e, Aralık’ta 16 bin 686’ya, Şubat 1920’de 41 bin587’ye yükseldiktensonra azalmaya başlayarak Nisan 1920’de 27 bin 287’ye kadargerilediler.Komünist subbotnikler konusunda Lenin şunları söylemektedir:”Bu, burjuvazinin alaşağı edilmesinden daha zor, daha esaslı, daha radikal, daha belirleyici birdevrimin başlangıcıdır; Çünkü bu, kapitalizmin kendi uyuşukluğu, kendi disiplinsizliği, küçük burjuvaegoizmi, işçiler ve köylülülere lanet yüklü bir miras olarak bıraktığı alışkanlıklar üzerinde kazanılan birzaferdir.”Lenin, Eserler, Cilt:24 S.329Komünist subbotnikler, bir sosyalist inşa süreci için emek etkinliğinin kolektif niteliklerinin ne kadarönemli olduğunu ortaya koyan çok önemli tarihsel deneyimleri ifade etmektedirler.
Subotnikler ilk kezörgütlenmeye başladığında hem partiçevrelerinde, hem sendikalarda, hem de Çalışma Komiserliği’nde karamsar bir hava vardır; subotniklereönem verecekhiçbir neden olmadığını düşünülüyordu. Ancak, subotniklerinyaygınlaşması ile bu karamsarlık kırılır ve komünist toplumunbir özelliğinin yaşanmaya başlandığı düşünülmeye başlanır.Çünkü, subotnikler, “topluluğun yararı ve selameti için parasızçalışmanın genel bir olgu haline geldiği bir düzen” olan komünizmin (Lenin, 1996b: 255) ilk ve öncütemsilcileridir. İşçilerin kendi inisiyatifleriyle düzenledikleri komünist Subotnikler birbaşlangıç olarak dev bir öneme sahiptirler. Çünkü, bu, burjuvaziyi devirmekten daha zor, daha önemli,daha radikal, dahatayin edici bir devrimin başlangıcıdır; çünkü bu, kendi ataletive dizginsizliği üzerinde, küçük-burjuva egoizmi üzerinde, lanet olası kapitalizmin işçilerle köylülere mirasbıraktığı bu alışkanlıklar üzerinde bir zaferdir.21 Bu zafer sağlamlaştığında, yeni toplumsal disiplin,sosyalist disiplin o zaman ve ancak o zaman yaratılmış olacaktır, komünizm gerçekten yenilmez olacaktır(Lenin, 1997: 459-460). Öyle olduğu için de komünistsubotnikler hayata geçirilmeye başlandığında özel bir değerkazandılar, ekonomi düzeninde “komünistçe hiçbir şey olmayan” bir toplumda komünist bir şeyleri suyüzüne çıkarmayabaşladılar. Bu, subotniklerin ortaya çıktığı yerde, yani tek tekinsanların toplumun yararı ve selameti için, hiçbir makam, hiçbir devlet tarafından normlandırılmamışgeniş kapsamlı parasız çalışma söz konusudur.
Kapitalizmin ekonomipolitiğini aşarak sososyalist toplumda emeğin yeni ve daha üst birörgütlenmesine karşılık gelen komünist subbotnikler gönüllü çalışmayı yaygınlaştırmaları ile komünizmegiden yolun kaldırım taşlarını döşemektedirler. Komünist subbotnikler, verimlilik açısından o güne kadarki tüm değerleri alt üst etmişler ve şarkılar, marşlar eşliğinde yapılan gönüllü çalışma ile emeküretkenliğini 2-3 katına çıkarmışlardır. Komünist subbotnikler, üretim araçlarının toplumsal mülkiyetialtında çalışma etkinliğine işçilerin gönüllü insiyatifini getiren bir çalışma seferberliği olarak önemkazanmaktadır.1|Lenin (1997: 485),1920’de, KomünistSubotnik gazetesinde,yay›nlanan yazısında,komünist çalışmayışöyle tanımlar: “Sözcü-¤ün dar, tam anlamında komünist çalışmaiçin, belirli bir göreviyerine getirmek için,belirli ürünler üzerindeki hak kazanmak amac›yla yerine getirilmeyen ücretsiz çalışmadır, öncedensaptanmamış, yasal normlaragöre değil, normsuz,ücret beklemeksizin,ücret üzerine bir anlaflma olmaksızın gönüllüçalışmadır, kamu yararı için çalışma alışkanlığıyla ve kamu yararıiçin çalışma gerekliliğiile ilgili (alışlkanlık haline gelmiş) anlayışlayerine getirilen çalışmadır, sağlıklı bir organizmanın gereksinimiolarak çalışmadır”.”Subotnik, emek ordular›, çalışma yükümlülüğü -bunlar sosyalistve komünist çalışlmanın pratik olarak hayata geçirilişinin çeşitlibiçimleridir. Bu hayatageçirilişin sayısız eksiklikleri vardır”Ancak, birinci dünya savaşının ağır yıkımları sovyet ekonomisi üzerinde etkilerini sürdürmekteydi.NEP (Yeni Ekonomi Politika) yaşama geçirilmek zorunda kalındı. 1922 Anayasa’sında zorunlu çalışmakaldırılırken emek süreçlerinde piyasa ekonomisi serbest bırakıldı.NEP, burjuvazisiz devlet kapitalizmiolarak yaşama geçirildi. NEP’İ bir zorunluluk haline getiren birinci dünya savaşının sovyet tarımındayarattığı yıkımdı. NEP döneminde bazı sanayi işletmeleri özel mülkiyete bırakıldı. Devlet yönetimindeolan sanayi işetmeleri de ticar bir anlayışla yeniden düzenlendi. Tarımda küçük meta üretimi ve ticaretiserbest bırakıldı.
NEP dönemi komünist subbotniklerin gelişimini olumsuz etkiledi. Emek süreçlerinin ticari yasalara görebelirlenmesi gönüllü çalışma seferberliklerine katılımda bir gerilemeyle sonuçlandı.1929’dan itibaren sovyet yönetimi Stalin’in önderliğinde NEP dönemini zorunlu kılan sürecin sonaerdiğini belirleyerek emek üretkenliğini artıracak yeni arayışlara girmiştir. Bu konuya ilişkin olarak Stalin,Lenin’den şu alıntıyı yapmaktadır:”Sosyalizm’ diyor Lenin, ‘yarışmayı hiçbir zaman ortadan kaldırmaz,tam tersine, yarışmayı ilk kez gerçekten geniş temelde, gerçekten kitlesel çapta uygulama, emekçilerinçoğunluğunu, kendilerini gösterebilecekleri, yeteneklerini geliştirebilecekleri, halkın bitmez tükenmezbir kaynak gibi durmadan ortaya çıkardığı ve kapitalizmin binlerce,milyonlarcasını ayaklar altında çiğnediği, baskı altında tuttuğu, ezdiği yetenekleri ortaya çıkarabileceği birfaaliyet alanına yöneltme olanağını yaratır’… ‘Asıl şimdi gerçekten geniş kitlesel boyutta girişimruhu, yarışma ve cesur inisiyatif geliştirme olanağı yaratır’ (…) zira’yüzyıllardan bu yana başkası için çalışmadan sonra, sömürücüleriçin özgür olamayan çalışmadan sonra, şimdi kendisi için çalışma olanağı doğmuştur’… ‘şimdi, sosyalistbir hükümet iktidarda olduğuiçin, görevimiz yarışmayı örgütlemektir”Emek üretkenliğinin artırılması sorunu, sosyalist inşa için bir varolma sorunu niteliğindedir.
Bu konudaLenin şöyle der:’Emek üretkenliği’, diyor Lenin, ‘son tahlilde yeni toplum düzeninin zaferi için en önemli tayin edicişeydir. Kapitalizm, feodalizm altında bilinmeyen bir emek üretkenliği yarattı. Kapitalizm, sosyalizmin yeni,çok daha yüksek bir emek üretkenliği yaratmasıyla nihaiolarak yenilebilir, ve nihai olarak yenilecektir.’ (4. baskı, cilt XXIX,s. 394, Rusça”SBKP (B)-MK’nın Kasım Plenumu, 1928 yılında, işçi sınıfını tüm yaratıcı gücünü harekete geçirmeyeçağırdı. Aynı yılda, Leningrad’daki ”Eşitlik” Fabrakası’ndaki yüzlerce Komsomol (Genç Komünistler) buçağrıya, ilk atılım tugaylarının örgütlenmesiyle yanıt verdi. Onların bu insiyatifi, kısa bir süre içinde tümülkede yankı buldu.Sosyalist yarışmanın ilkesel önemi Stalin tarafından şu tezlerle ifade ediyordu:” Yarışma, milyonlarca emekçi kitlesinin, olabilecek en yüksek aktivitesi temelinde sosyalizmininşasında komünist bir yöntemdir. Sosyalist yarışma, milyonlarca emekçinin yaratıcı insiyatifine dayanan,kitlelerin kendilerini objektif, devrimci bir tarzda özeleştirilerinin bir ifadesidir. Sosyalist yarışma verekabet mücadelesi birbirinden tamamen farklı iki ilkeyi somutlaştırır.
Rekabet ilkesi şöyledir: Birininyenilgisi ve imhası, diğerinin zaferi ve egemenliği. Sosyalist yarışma ilkesi ise şudur: Bununla toplucayükselişe ulaşmak için, önde gidenlerin geride kalanları yoldaşca desteklemesi.”Lenin Ve Stalin, Sosyalist Yarışma Üzerine, Berlin1948, S.113-114Sovyet sosyalizminde emek üretkenliğini artırma sorununun kapitalizme karşı bir varolma sorunuhaline gelmesiyle, ilk zamanlarda, bu yönde, işçilere pirim verilmesi yerine, işletmelerinödüllendirilmesiyle bu işletmelerin eksiklerinin giderilmesi, buralara yemekhane, toplantı salonu, işçileriçin konut yapılması gibi uygulamalar görülüyor.1930’lu yıllar sovyet sosyalizminde iş gücü ve teknoloji arasındaki ilişkide verimlilik ve yenilenmesorununun çözümü için yeni arayışların ortaya çıktığı süreci teşkil ediyor.
Aynı yıllarda, sovyetlerde parçabaşı ücretlendirmeye geçiliyor. 1929’da tüm işçilerin %29’u parça başı ücretlendirmeyle çalışırken, buoranın 1931’de %65’e, 1932’de %68’e, 1934’de ise tüm işçilerin dörtte üçüne eriştiği görülüyor.Ancak, sanayileşme atılımı yıllarında işletmelerde kolektif yönetimden tek kişi yönetine geçilmesi,teşvik primlerinin belirlenmesinde işletme direktörüne belirleyici yetkiler verilmesi üretkenliği artırmataktiklerinde demokratizmin niteliği açısından sakıncalar yaratıyor. Ayrıca, birinci beş yıllık plan sürecindesovyet sosyalizmi, henüz, iş gücü darlığı ve iş gücü istikrarı sorunlarını tam olarak aşamamıştır.Çalışmada istihdam edilen teknik kadroların oranı 1930’da %3.8’den, 1933’de %8’e yükselmesinerağmen, bu oran, henüz yeterli bir seviyeye karşılık gelmemektedir.Yine, 1930’lu yıllarda işletmelerde basit mekanizasyondan kompleks mekanizasyona geçiş çalışmalarıbaşlatılarak emek üretkenliğinin artırılmasında aşama kaydelmeye çalışılmıştır.Stalin, 1935 Mayıs’ında şöyle demektedir:”bizim teknik alanda kıtlık çektiğimiz geçmiş dönemleri yansıtan eski ‘teknik herşeyi çözer’ sloganı,şimdi yeni sloganla, ‘kadrolar herşeyi çözerler’ sloganı ile değişmek durumundadır. Şimdi, önemli olanbudur.”Üretim araçlarının toplumsal mülkiyeti altında üretici güçlerin geliştirilmesinde, tekniğin geliştirilmesiobjektif olanakların ortaya çıkmasını sağlar. Ancak, teknik gelişmenin düzeyi ne olursa olsun, onukullanacak olan insanlardır. Dolayısıyla, teknik gelişmelerin sonuçlarının topluma mal edilebilmesi ve emek üretkenliğndeki nesnel artışın rasyonelize edilebilmesi için kadroların yetiştirilmesine ve insiyatifinegereksinme vardır. Teknik gelişmelere hükmedecek ve bunları sosyalist inşanın kazanımlarınadönüştürecek olan kadroların üretim süreçlerindeki insiyatifi ise ancak etkin bir denetim mekanizmasınıyaşama geçirecek olan bir doğrudan demokratizm ile gerçekleşebilir.
Sovyet deneyiminde, emek üretkenliğinin artırılmasına yönelik hamlelerde noksan olan şey bu hamlelere temel teşkil edecek olan veüretim süreçlerine ilşkin olarak etkin bir kitle denetimi ve insiyatifini yaşama geçirerek bürokratizmiminimalize edecek olan doğrudan demokratizmin niteliğine ilişkindir.SBKP(B) 16. Kongresinde Stalin şöyle diyordu:Sosyalist yarışta en muazzam olan, onun, insanların iş hakkındaki görüşlerinde radikal bir dönüşümüçağrıştırmasıdır.Çünkü, o, geçmişte mecburiyet ve angarya olan işi, artık bir onur ve şeref meselesine,bir yiğitlik ve kahramanlık meselesine dönüştürdü.”Stalin, Leninizm’in Sorunları, 10. Baskı, S.393Stalin’in bu belirlemesinde, üretim araçlarının toplumsal mülkiyeti altında emek etkinliğinin kapitalistekonomi politiğin argümanlarını aşabilecek yeni ve kolektif bir forma büründürülmesi gereğine ilişkin birsezgi henüz somut emekle soyut emek arasındaki karşıtlığa dayandırılmamıştır.Somut emekle soyut emek arasındaki karşıtlığı irdelediğimiz bölümde değindiğimiz gibi komünistemek, somut emeğin komünizm davasına seferber edilmiş bir biçimidir ve karşılığı ücret değil ancakonursal olabilir. Ancak, üretim araçlarının toplumsal mülkiyeti altında gönüllü çalışmaların zorunlu maddigiderleri karşılanabilir.Emek üretkenliğine toplum yararına olan her bireysel katkı ödüllendirilebilir.Sosyalist inşa sürecinde çalışma etkinliği, yalnızca, emek-zamanı biçiminde çalışma süresini kapsayanbir formdan özgürleştirilerek, doğrudan demokratizm aracılığıyla tüm yaşamsal etkinliği kapsayacak bir niteliğe büründürülmelidir.
Soyut emek, değişim değerine karşılık gelen emek olarak bir mübadele ilşkisine girmiş olan emeği temsil eder. Somut emek, kullanım değerine karşılık gelir ve yararlı bir işe sarf edilmiş emeği temsil eder. Somut emekle soyut emek arasındaki karşıtlık üretim araçlarının toplumsal mülkiyeti altında ancak emek etkinliğinin kolektif niteliklerini esas alan bir demokratizmle aşılabilir.Sosyalist inşanın demokratizmi, emek etkinliğinin soyut emeğe karşılık gelen değişim değerini ödemeli, ancak, kullanım değerine karşılık gelen somut emeği hukuklandırmalıdır. Kapitalist ekonomi politikte değişim değerine dönüştürülmemiş somut emeğin hiç bir hukuku yoktur. Emek etkinliğini meta olmaktan özgürleştirmeyi hedefleyen sosyalist inşa sürecinin değişim değerine karşılık gelen soyut emeği değil kullanım değerine karşılık gelen somut emeği kolektif bir demokratizmle hukuklandırması gerekir.Mayıs 1932’de sosyalist çalışma için önemli bir hareket oluştu. Gorlowka Kömür Ocağı’ndaki kazmacıNikita Isotov, çalışma tekniğinin bir ustası, varolan standartı kat be kat aşmayı başardı; aynızamanda,diğer işçilere geliştirdiği tekniği öğretmeye başladı.Kazmacı Alexi Stahanov, 31 Ağustos 1935 gecesi bir vardiya sırasında 102 ton kömür çıkardı. Bunailşkin haber rüzgar hızıyla tüm ülkeye yayıldı ve çoşkuyla yankı buldu.
Tüm ekonomi dallarında önderişçiler yeni çalışma yöntemleri uygulayarak yüksek çalışma verimliliğinin örneklerini vermeye başladılar.Stalin, Stahanov Hareketi’nin dört nedenine dikkat çeker:1) Emekçilerin yaşam standartının yükseltilmesi,2) Çalışma ile ilgili yeni bir aidiyet ilişkisinin sağlamlaştırılması;3)Yeni bir tekniğin yaratılması,4) Tekniğe tamamen hakim olan uzmanların yaratılması.Stahanov Hareketi’nin önemi, onun, her şeyden önce, sosyalizmden komünizme geçişin ön koşullarınıyaratmasında yatmaktadır. Stalin, bu hareketin, zihni ve bedensel çalışma arasındaki çelişkiyi ortadankaldırmak için gereken nüveleri içinde barındırdığına dikkat çekmektedir. Bu örnek çalışmada kafa emeğiile kol emeği birleştirilmiştir.Stahanov Hareketi, teknik normları ve planları iyileştiren, bilim ve teknikte yeni yollar bulan, kültürel veteknik seviye bakımından sadece mühendisler ve teknisyenlere yaklaşmakla kalmayan, hatta, bazıyönlerden onları da geride bırakan önder sovyet işçileri ortaya çıkarmıştır.Stahanov Hareketi, Taylorist emek sürecinden farklı olarak, işçinin işin daha iyi örgütlenmesine ilşkinolarak yaratıcı bir şekilde düşünmesini ve insiyatif geliştirmesini, birden fazla işi yapabilecek niteliğiedinmesini de kapsar.
Stahanov Hareketi, bazı eksiklerine rağmen yabancılaşma sorunununaşılmasında da önemli bir adımdır. Üretim sürecinde işçinin emeğinin kendisini yadsıması, mutsuzhissetmesi, bedenine ve tenine eziyet etmesi, makinanın bir parçası haline gelmesi yabancılaşmanıngörüngüleridir. Stahanov Hareketi, işçinin iş üzerinde insiyatif kurduğu, çalışmayı özgür bir fiziksel veentelektüel faaliyet haline getirdiği, emeğin işçinin kendisini olumlayıp yadsımamasını sağladığı,kendisini çalışma süresince mutlu hisettiği haliyle yabancılaşma sorununun aşılmasında önemli biradımdır; bir başlangıçtır.Coşku ile karşılanan Stahanov hareketine yol açan yöntem ne idi? Aslında çok karmaşıkolmayan basit bir sistemdi kurulan. Madende çalışma kazıcılarve doldurucular olarak ikiye ayrılmıştı. Önce, kazıcıların yerive çalışma koşulu daha özenle seçilerek mekanik delme ekiplerinin işleri daha kolaylaştırıldı. Önceleri,kazıcılar 3 saatlik kazma süresinin ancak 2.5 saatini işe ayırabiliyor, geri kalan sürede de doldurma işini yapıyorlardı.Burada iki ekipten başkabir de onarım ekibi vardı. Delme ekibinin işi 5-6 saat sürüyor,geri kalan saatler içinde ise ekip boşta kalıyordu. Yeni yöntemkazma ve doldurma işini daha rasyonilize ederek ekiplerin boşta kalma süresini azalttı. Hem kazma hemde doldurma işi birbirini aksatmadan ve daha kısa sürede daha hızlı olarak yapılmaya başlandı.Ancak, rekor sadece işin daha rasyonel örgütlenmesine bağlı değildi. Üretim sürecinin bizatihi işçilerceplanlanmış ve örgütlenmiş olmasının istek ve coşkusunun da önemli birpayı vardı. Zaten, Stahanov hareketini Taylorist sistemden ayıran en büyük özellik buydu. Tayloristsistemde işçiler sadece kendilerine verilen görevi en iyi ve en hızlı şekilde getirirken,Stahanov hareketinde işçiler işletme yönetimine, iş arkadaşlarına rağmen verimliliği artırmak için işiyeniden örgütlemeye ve en üretken, en verimli yöntemi bulmaya çalışmaktadır.Stahanov Hareketi kısa süre içinde tüm ülkeye yayıldı. Ülkenin her tarafından farklı ekonomikbirimlerden yeni rekor haberleri gelmeye başladı.
Ancak, performansa göre ücretlendirmede önemlizaaflar da söz konusuydu.Stahanov hareketinin yayılmasına bağlı olarak daha yüksek ücret alan işçilerin sayısı ve oranı da artmaya başladı, böylece aradaki ücret uçurumu kapanmaya başladı.54 1935 yılı Kasım’ında Stahanovist sayısı sadece 647 iken,hızla artarak, 1936yılı Ocak’ında Ukrayna’da 89 bin, Leningrad’da 107 bin 313’eçıktı. Moskova’da ise, 1936 yılı Ocak’ında işçilerin yüzde18.9’u Stahanovistti. 1936 yılında toplam Stahanovist işçi sayısı 992 bin 600’e çıktı, 1940 yılında ise 1milyon 952 bin 500’eyükseldi. “Şok işçileri” sayısı ise, 1936 yılında 1 milyon 37 bin700 idi, 1940’ta ise 1 milyon 5 bin 700 oldu. Her iki grubuntoplam işçi oranı 1936 yılında yüzde 45 iken, 1940’ta yüzde51.1’e yükseldi (Siegelbaum, 1988: 78, 156, 280). Dobb (1968:421, 435) ise, tüm işçilerin dörtte biri ya da üçte birinin bu gelişmeler sonucunda ücret düşüklüğünden”müteessir” olduğunu belirtmektedir. İkinci beş yıllık plan dönemi sonunda yüksek ücret ile düşük ücretarasındaki fark 5- 6 kat olmuştur. Lenin döneminde bu farkın 2 kat olduğunu be nedenle hatırlamaktayarar var.
Komünist subbotnikler ve Stahanov Hareketi gibi açılımlarla, üretim araçlarının toplumsal mülkiyetialtında emek üretkenliğini geliştirme çabaları olumlu ve olumsuz yönleri ile değerlendirilmesi gerekenönemli tarihsel deneyimlerdir. Bu hareketler, işçilerin emek süreçleri üstündeki insiyatiflerini geliştirmeleri,yabancılaşma sorununu minimalize etmeleri, işe ilikin yeni düzenleme ve teknikler aracılığıyla emeküretkenliğinde artışa olanak tanımaları ile olumlu girişimlerdir. Ancak, parça başı ücret ve pirimsisteminde abartılı farkları ortaya çıkararak bir gelir adaletsizliğ yaratmış olmakla da olumsuz etkileriortaya çıkmıştır.Bir sosyalist inşa sürecinin çalışma seferberlikleri yaratarak ve tekniğin daha olumlu kullanılmasınınbiçimlerini araştırarak emek üretkenliğini artırmaya çalışması gerekir. Çünkü, emek üretkenliğindeki herartış toplumsal refah düzeyinde bir yükselmeye karşılık gelerek komünist topluma ulaşma sürecinitarihsel olarak beriler. Ancak, emek üretkenliğinin artırılmasına ilşkin bu politikanın kolektif birdemokratizmle koşutluk içinde sürdürülmesi ve amacına yabancılaşarak toplumsal bir adaletsizliğedönüşmemesi gerekir.
Toplumsal üretim sürecinde emek süreçlerinin devrimci bir tarzda yeniden örgütlenmesi ve kapitalist ekonomipolitiğin normlarının aşılabilmesi emek etkinliğini emek-zamanındanibaret bir ekonomik katagori olmaktan özgürleştirilerek yaşamsal bir faaliyet olarak ele alınmasına bağlıdır. ” Herkesten yeteneği kadar herkese emek etkinliğinin kolektif niteliklerine göre” şiarı emeğiyaşamsal bir etkinlik olarak ele alması ve ölçülendirilmesini etkin bir kitle denetimini olanaklı kılan birdoğrudan demokrasiyle ilişkilendirmesi ile tarihsel deneyimleri bulundukları yerden daha ileriye taşımaya olanak tanımaktadır.
